Türkiye için kara rapor

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayınladığı “Türkiye’nin Hava Kalitesi Karnesi” Kara Rapor 2024’ e göre 2022’de 68 bin kişi hayatını kaybetti. Nüfusun yüzde 92’si hala kirli havaya maruz bırakılıyor. Hava kirliliğine bağlı ölümlerin en yüksek olduğu il Hakkâri İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara. 2022’de Türkiye’de gerçekleşen 30 yaş üstü 480 bin ölümün yüzde 14,2’si temiz hava olsaydı ölmeyebilirdi. 3 büyük ilde hava kirliliğine neden olan maddeler düzenli ölçülmüyor.

Trafik kazalarından 6 kat fazla kirli havadan öldük

Temiz Hava Hakkı Platformu sadece duruma odaklanmıyor. Aynı zamanda önerilerini de sıralıyor. Fosil yakıtlara bağımlılığı azaltılmalı, hava kalitesi izleme araçları iyileştirilmeli, hava kalitesine yönelik imzalanan uluslararası sözleşmelere acilen uyulmalı. Rapora göre dünyada her 10 kişiden biri kötü hava yüzünden ölüyor. Toplamda 1,4 milyon kalp krizi, 2,4 milyon kalp hastalığı ve 1,8 milyon solunum yolu hastalığı kirli hava yüzünden. Türkiye’de 2017 yılından beri yıllık trafik kazalarının 6 katı kadar kişi kötü havaya maruz kalmaktan ölüyor. Türkiye’de yaşayan bir kişi yıllık ortalama DSÖ’nün uygun gördüğü oranların beş katı fazla kirli havaya maruz kalıyor.

Hava kirliliği meme kanserine yol açıyor

Rapora göre hava kirliliği meme kanserine yol açıyor. Raporun yazarlarından Prof. Dr. Gamze Varol’a göre; “hava kirliliği meme kanseri riskini artırıyor. Hava Kirliliği kaynaklı en çok ölüm Hakkâri, Batman, Şırnak, Muş, Gaziantep gibi illerde. Ağır Sanayinin olduğu illerde partikül madde izlemesi çok sınırlı. Sakarya, Kocaeli, Dilovası gibi bölgelerde izleme yapılmıyor. Havası en temiz iller; Trabzon, Rize, Sinop, Isparta, Samsun ile Karadeniz illeri üst sıralarda. Bankalar, kamu kurumları, fabrikalar keşke hep İstanbul’a gideceğine Anadolu illerine gitse hem İstanbul’un havası temizlenir hem de Anadolu’ya heyecan gelir.

Sıcaktan spor yapamayınca ölüm oranı yükseldi

Lancet 2024 Avrupa Sağlık ve İklim Değişikliği Raporu’na göre; 2003 ile 2012 yılları arasında ısıya bağlı olarak ortalama yüzde 17 ölüm artışı yaşandı. Küresel sıcaklık nedeniyle insanlar spor yapamadı bu da bulaşıcı olmayan hastalık risklerinin artmasına, işgücü arzının geçmiş 50 yıla göre önemli ölçüde düştü. Güney Avrupa ısıyla ilişkili hastalıklardan, orman yangınlarından, gıda güvensizliğinden daha fazla etkilenirken, Kuzey Avrupa kenelerden, vibrio gibi bakterilerden daha çok etkilendi. Etnik azınlıklar, yerli halklar, düşük gelirliler, göçmenler, cinsiyet azınlıkları, hamileler iklim etkilerinden daha çok etkilendiler.

Sıcaklıktan erkekler daha fazla etkileniyor

Isıyla ilişkili ölümlerde kadınlar erkeklere göre iki kat daha fazla etkilendikleri ortaya çıktı. Kömür kullanımı AB’nin enerji arzının yüzde 13’üne denk geliyor. 53 ülkeden 29’u hala fosil yakıtlar için sübvansiyon sağlıyor.

Velhasıl; rakamlar, bilim insanları durmadan bilgi, istatistik üreterek olacakları bangır bangır bağırıyor. Araştırmalara göre insanların yüzde 87’si iklim felaketinin doğruluğunu onaylıyor ama, çok azı davranışlarını değiştirip karbon ayak izini düşürüyor.