Orman Yangınlarının Yüzde 90’ı İnsan Kaynaklı

Sadece Türkiye’de değil tüm dünyada durum benzer. Maryland Üniversitesi, 2001-2024 yılları arasındaki verileri kullanarak yaptığı incelemeye göre, “orman yangınları yirmi yıl öncesine göre iki kat arttı. Rekor kıran yangınlar artık normalleşiyor. En kötü küresel beş yangının dçrdü son beş yılda yaşandı.

2024’de Yunansitan Büyüklüğünde 13,5 Milyon Hektar Orman Yandı

2024 kayıtlara geçen en şiddetli orman yangını yılı oldu, 2025 daha da iddialı.
2023’de yanan 11,9 milyon hektarlık alan yüzde 13 arttı. 2024’de hem tropikal hem de kuzey ormanlarında ilk kez büyük yangınlar yaşandı. Brezilya, Rusya, Kanada tarihinin en kötü yangınlarını son on yılda yaşadı. Güney Amerika’daki yangınlarda küresel orman yangınlarındaki kaybın yüzde 25’i yaşandı.

1,5 Milyon Kişi Orman Yangını Dumanından Ölüyor
Yangınlar sadece ormanları yok etmiyor, binaları, altyapıyı, hayvanları, içme suyunu kirletiyor, hava kirliliği hastalıklara neden oluyor. Orman yangınları her yıl toplam orman kaybının yüzde 44’üne sebep oluyor. Aşırı sıcak hava dalgaları 150 yıl öncesine göre 5 kat arttı. Orman yangınları, ağaçların gövdelerinde, dallarında, toprakta depolanan karbon açığa çıkıyor, iklim bozulmalarına katkı sunuyor.

2001 ile 2024 Yılları Arasında Yangın Kaynaklı ağaç Kaybının Yüzde 60’ı Kuzeyde Gerçekleşti.
Kuzeydeki yüksek enlemler gezegenin geri kalanından daha hızlı ısınıyor, uzun yangın mevsimlerine, daha sık ve şiddetli yangınlara neden oluyor. Rusya 2020 ile 2024 yılları arasında kayıtlara geçen en kötü üç yangın sezonunu yaşadı. 2023’de Kanada’daki orman yangınları 7,8 milyon hektar ormanı yok etti. Bu 2001-2024 yıllık ortalamsının yaklaşık 6 katı.

Yangınlar Orman Karakterini ve Biyoçeşitliliği Bozuyor
Kuzey ormanları karasal karbonun yüzde 40’ını depoluyarak iklim dengeleyeci görevi görüyor. Karbonun çoğu donmuş toprakta, yangınlar arttıkça donum toprak eriyor, karbon açığa çıkıyor. Yangınlar oemanların karakterini değiştiriyor. Ladin gibi iğne yapraklılar yerine yaprak dökenlerin dikilmesi, biyolojik çeşitlilik, karbon sekestrasyonu ve kültürel sorunlara yol açıyor. Ormanların karbon depolama yeteneklerini azaltıyor.
Tropikal bölgelerde insan kaynaklı yangınlar arıyor. Bolivya’da yangınlar yüzde 114 arttı. Tropikaller doğal ormanlara kıyasla daha az türe sahip daha az karbon depolayabilen ormanlara sahip. Sıcaklık artışı, akdeniz Havzası’ndaki yangınların temel tetikleyicisi. 2022 İspanya yangını, 2024 Atina yangını, türkiye yangınları iklim kaynaklı.
Arazi kullanımındaki değişiklikler, yerleşim yerleriyle ormanların yakınlaşması, değişen orman yapısı, kırsaldan şehre göçle büyüyen orman yapısı gibi pek çok sebepten gezegen artık yangınlara karşı çok daha kırılgan.

Yaban Hayatı – Kentsel arayüzler Yangınları Artırıyor
ABD, Kaliforniya’daki yangınlar yaban hayatıyla kentsel alanların iç içe geçmesi sonucu ortaya çıktı. Bu durum yangın çıkma riskini artırırken hasar ve can kaybı riskini de artırıyor.
Uzmanlara göre, iklim felaketi devam ettikçe, insan faaliyetelerinin dünya manzaralarını değiştirme çabası devam ettikçe felaktler daha da artacak.
Earth System Science’de yayınlanan bir makaleye göre, “2023 yılındaki Yangınlar 8,6 milyar ton Karbondioksite Eşdeğer.”
2 milyon çiftliğin olduğu ABD’nin güneybatısı son 1200 yılın en şiddetli kuraklıklarını yaşıyor. Artan sıcaklıklar mısır, pirinç ve yulaf gibi ürünlerin verimini azaltıyor. 2010 yılında ABD’de yıllık süt üretiminin 1,2 milyar dolar azalmasına neden oldu.
Artan sıcaklık, seller, donlar bitkilerin çiçek açma zamanını, arılar ve sinekler gibi tozlayıcıların zamanlamasını değiştiriyor. Isı ve nem hayvanların et, süt ve yumurta miktarını değiştiriyor. Aşırı yağışlar toprağı aşındırıyor, toprağın besinini tüketiyor verimi düşürüyor. Tarımsal atık olan gübreleri, tarımsal ilaçları ve diğer ürünlerin denizlere, ırmaklara karışmasına neden oluyor. İklim bozulması sudaki oksijeni değiştiriyor, balıkların ve kabukuluların yaşamını etkiliyor.

Yangın Sezonu Değişti
2025’de Japonya, ABD ve Güney Kore’de yangın sezonu dışında yangınlar çıkıyor, 2025 Ocak’taki Kaliforniya yangınları gayrimenkul geliştirme faaliyetelerini değiştiriyor, kentsel riskleri artırıyor. İş kesintilerine, tedarik zinciri aksamalarına, turizm gelirlerinde kayıplara neden oluyor.

Yangınları Önlemek İçin Elektirik Kesintileri
Orman yangınlarını önlemek için yüksek riskli dönem ve bölgelerde elektirik kesintileri yapılarak yangın çıkması engelleniyor. Kesintilerin ekonomiye etkisi milyarlarca dolarlık. ABD’de 2015 yılında çıkan yangınların ekonomiye zararı 250 milyar, 2024 Los Angeles yangınının etkisi 40 milyar dolar. Orman yangınları sigorta şirketlerinin karlılığını düşüren en büyük etmen. Dünyanın en büyük doğal felaketlerinden olan Helena ve Milton Kasırgaları’nın ekonomiye zararı 44 milyar. 2020’deki ABD orman yangınlarının sigorta ödemesi 45 milyar doları aştı. 2005’deki iklim kaynaklı Katrina Kasırgası’nın ekonomiye zararı 200 milyar dolardı.
Velhası yangınlar yüzyılında insanlığın en büyük yangını zaaflarında, etik sorunlarında.