Karıncaların Sayıya Yatırım Yapan Sessiz Devrimi

At büyüklüğünde bir ördekle mi dövüşürdünüz, yoksa ördek büyüklüğünde yüz atla mı?
Karıncalar bu soruya milyonlarca yıl önce sayı cevabını verdi.

Zırhtan Vazgeçmek, Bir Zayıflık Değil, Strateji
Science Advances’ta yayımlanan yeni bir araştırma, bazı karınca türlerinin evrimsel başarısının ardındaki şaşırtıcı sırrı ortaya koydu. Karıncalar bireysel dayanıklılıktan bilinçli olarak vazgeçti. Her bir işçiyi kalın bir dış iskeletle (kütikül) donatmak yerine, bu pahalı yatırımı kıstılar. Daha az zırh, daha az azot, daha az mineral. Karşılığında çok daha fazla karınca.

Daha az zırh, daha çok omuz
Bu strateji, “her biri güçlü birkaç birey” yerine, “tek tek kırılgan ama birlikte durdurulamaz” koloniler yarattı.
Karınca Toplumları Neden Evrimin Laboratuvarı?
Karıncalar sosyal evrimi anlamak için eşsiz canlılar. Bir kolonide birkaç düzine birey de olabilir, milyonlarca birey de. Araştırmacılar 500’den fazla karınca türünü, 3 boyutlu X-ray tomografileriyle inceledi. Sonuçlar çarpıcıydı, azı karıncalar vücutlarının yüzde 35’ini zırha ayırıyor, bazıları ise sadece yüzde 6’sını. Zzırha daha az yatırım yapan türler, istisnasız şekilde daha büyük koloniler kurdular. Evrim, net bir tercih yapmış gibiydi.

“Ucuz İşçi” Fikri ve Kolektif Akıl
Maryland Üniversitesi’nden Evan Economo bu durumu şöyle tanımlıyor, “toplumlar karmaşıklaştıkça, bireyler daha basit hale gelebilir.” Kolektif zekâya alan açan bir sadeleşme. Karıncalar bireysel güçten vazgeçerken şunları kazandı, ortak savunma, koordineli yiyecek arama, iş bölümü, hastalık kontrolü ve hızlı uyum yeteneği. Tek başına güçlü olmak pahalıdır, birlikte olmak verimlidir.

Daha Az Zırh, Daha Çok Tür
Araştırmanın en çarpıcı bulgularından biri, zırha daha az yatırım yapan karıncalar daha hızlı çeşitleniyor. Yani daha fazla yeni tür ortaya çıkıyor. Biyolojide bu, evrimsel başarının altın standardı kabul ediliyor. Çünkü daha az besin ihtiyacı olan türler, daha zor ortamlara yayılabiliyor, kaynak kıtlığına daha dayanıklı oluyor, yeni ekosistemlere daha hızlı uyum sağlıyor. Oysa zırh ağırdır, hareketi yavaşlatır ve evrimi de. Aslın da karıncaların dayanıklılığını akışkanlığını kırılgan yapar.

İnsanlığa ders

Bu hikâye yalnızca karıncalarla ilgili değil. İnsanlık tarihi de aynı denklemi tekrar tekrar yazdı. Ağır zırhlı şövalyeler, yerini okçulara bıraktı. Tek tek güçlü askerler, organize ordulara yenildi. Lanchester Yasaları bunu matematikle ispatladı, “çokluk, çoğu zaman güçtür.”
Kalabalık, doğru organize edildiğinde silahtır.
Ezilebilirliğin Evrimi. Durum aslın da biraz da “ezilebilirliğin evrimi.” Karıncalar kırılganlaştı ama yok olmadı. Aksine, gezegenin en baskın canlı gruplarından biri haline geldi. Kaba tabirler araziye uymanın ödüllerini topladı. Daha da ileri gidersek düzen adamı olmak da denilebilir. Çünkü evrim bazen şunu söyler. “Herkes sert olursa kim çoğalacak?” Meaili “sen ağa ben ağa kim sağacak bu hayvanları.”

Velhasıl, hikâye bize şunu hatırlatıyor, Güç her zaman kalın kabukta değildir. Bazen güç, paylaşılmış zayıflıkta gizlidir. Tek başına hayatta kalmaya çalışma. Birlikte uyumlan. Belki de günümüzde en çok ihtiyacımız olan mukavemet, tam da budur.