Rotası Değişen Gemiler, Dünyanın Isı Dengesi̇ni̇ Deği̇şti̇rdi̇

Daha temiz yakıtlar, gezegeni serinleten bulut etkisini sanılandan çok daha fazla zayıflatıyor. Florida Eyalet Üniversitesi’nin öncülüğünde yürütülen ve Atmospheric Chemistry and Physics dergisinde yayımlanan çalışma, iklim politikalarının en kritik ama en az konuşulan ikilemini çıplak biçimde ortaya koyuyor, Temiz hava mı, daha hızlı ısınan bir gezegen mi?

TEMİZ YAKIT, DAHA AZ BULUT, DAHA FAZLA GÜNEŞ

Ocak 2020’de Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), deniz yakıtlarındaki kükürt oranını yaklaşık %80 azaltan tarihi bir düzenlemeyi yürürlüğe koydu. Amaç açıktı, hava kirliliğini azaltmak, insan sağlığını korumak. Ancak atmosfere yayılan sülfat aerosolleri, sadece kirletici değil; aynı zamanda doğal bir güneş kalkanıydı. Bu parçacıklar, daha parlak ve daha yansıtıcı bulutlar oluşturarak, sera gazlarının yarattığı ısınmanın yaklaşık üçte birini dengeleyen bir soğutma etkisi sağlıyordu. Yeni yakıtlar bu etkiyi sessizce ortadan kaldırdı.

KIZILDENİZ KRİZİ, ATMOSFERDE CANLI DENEY
Kasım 2023’ten itibaren Bab el-Mandeb Boğazı’ndaki saldırılar, küresel ticaret gemilerini Kızıldeniz’den uzaklaştırdı. Rota değişti, gemiler Ümit Burnu çevresine yöneldi. Bilim için eşsiz bir an doğdu. Florida Eyalet Üniversitesi’nden atmosfer bilimci Michael Diamond, bu beklenmedik gelişmeyi şöyle tanımlıyor, “Laboratuvarınız atmosfer olduğunda, böyle deneyler nadiren gerçekleşir. Bu, gerçek dünyada kurulmuş devasa bir iklim deneyiydi.”

RAKAMLAR YALAN SÖYLEMİYOR
Uydu verileri netti, Güney Atlantik’te gemi sayısı yaklaşık iki katına çıktı. Nitrojen dioksit (NO₂) seviyeleri hızla arttı. Ancak bulut damlacığı oluşumu, eskiye kıyasla %67 daha zayıftı, yani gemiler oradaydı, egzoz çıkıyordu ama bulutlar eskisi gibi oluşmuyordu. Sonuç oldukça çıktı, daha temiz yakıtlar, gemilerin bulut oluşturma gücünü üçte iki oranında azaltmıştı.

TEMİZ HAVA SICAK GEZEGEN PARADOKSU
Bu bulgu, iklim biliminin en büyük belirsizliklerinden birini daraltıyor. Aerosoller kısa ömürlü ama etkileri büyük. CO₂ yüzyıllarca kalıyor, aerosoller haftalarca. Ama bulutları değiştirerek ısı dengesini belirliyorlar. Bilim insanları, IMO 2020 sonrası, bulut örtüsünde %10’dan %80’e kadar değişen düşüş tahminleri yapıyordu. Atlantik’teki 2023–2024 deniz ısı dalgalarının, artan güneş ışığıyla bağlantısı hâlâ tartışılıyor. Bu çalışma, o sisli alanı aydınlatan güçlü bir projektör oldu.

TEMİZ YAKIT, TEMİZ HAVA, DAHA SICAK DENİZLER
Bulgular, politika yapıcılar için rahatsız edici ama kaçınılmaz bir gerçekle yüzleşmeyi zorunlu kılıyor. Hava kirliliğini azaltmak hayati, ancak aerosollerin kaybı, kısa vadede ısınmayı hızlandırabilir, iklim politikaları artık tek eksenli olamaz. Bu, iklim diplomasisinin yeni denge noktası.

GÖKYÜZÜ, JEOPOLİTİĞE CEVAP VERİYOR
Velhasıl, savaşlar sadece haritaları değil, atmosferi de yeniden şekillendiriyor. Bir deniz yolu kapandığında, sadece ticaret değil. Rüzgârlar, bulutlar, güneş ışığı, okyanus sıcaklıkları da yön değiştiriyor. İklim krizi artık yalnızca çevresel değil; jeopolitik, ekonomik ve stratejik bir mesele.