Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi ve Türkiye’nin Rolü: Küresel Dengelerdeki Yeni Dinamikler

1 Eylül 2025 tarihinde Çin’in Tiencin şehrinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) 25. Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi, bölgesel ve küresel meselelerin ele alındığı kritik bir platform olarak dikkat çekiyor.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in daveti üzerine şeref konuğu olarak katıldığı bu zirve, hem ŞİÖ’nün küresel arenadaki önemini hem de Türkiye’nin bölgesel diplomasideki artan rolünü bir kez daha gözler önüne seriyor.

ŞİÖ’nün ne olduğunu, zirvenin neden önemli olduğunu ve Çin’in yükselen güç merkezi konumunu değerlendirerek, Erdoğan’ın katılımının Türkiye ve dünya için taşıdığı anlamı ele alıyor.

Şanghay İşbirliği Örgütü Nedir?

Şanghay İşbirliği Örgütü, 1996 yılında Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından “Şanghay Beşlisi” olarak temelleri atılan bir bölgesel işbirliği örgütüdür.

2001 yılında Özbekistan’ın katılımıyla resmi olarak ŞİÖ’ye dönüşen örgüt, 2017’de Hindistan ve Pakistan, 2021’de ise İran’ın tam üyeliğiyle genişledi.

Bugün 10 tam üye ülkeye sahip olan ŞİÖ, diyalog ortakları, gözlemciler ve destekçilerle birlikte geniş bir etki alanına sahiptir.

Türkiye, 2012 yılından bu yana ŞİÖ’nün diyalog ortağı olarak yer almakta ve örgütün faaliyetlerinde önemli bir rol üstlenmektedir.

ŞİÖ, güvenlik, ekonomi, enerji ve kültürel işbirliği gibi geniş bir yelpazede faaliyet gösterir.

Örgütün temel amacı, üye ülkeler arasında güven artırıcı önlemler geliştirmek, terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkla mücadele etmek ve ekonomik işbirliğini güçlendirmektir.

Nüfus, coğrafya ve ekonomik güç açısından dünyanın en önemli bölgelerinden birini temsil eden ŞİÖ, küresel gayrisafi hasılanın yaklaşık %30’unu oluşturur.

Hindistan ve Çin gibi iki büyük nüfus deviyle, petrol rezervleri açısından zengin Kazakistan gibi ülkeleri bünyesinde barındıran örgüt, potansiyel bir askeri ve ekonomik güç merkezi olarak da dikkat çeker.

Zirvenin Önemi: Bölgesel ve Küresel Dengeler

Tiencin’de düzenlenen 25. ŞİÖ Zirvesi, küresel güç dengelerinin yeniden şekillendiği bir dönemde gerçekleşiyor.

Zirve, Asya ve Orta Doğu ülkelerinin liderlerini bir araya getirerek bölgesel güvenlik, ekonomik işbirliği ve enerji gibi kritik konuları ele alıyor. Özellikle Gazze’de yaşanan insanlık dramı ve bölgesel çatışmalar, zirvenin gündeminde önemli bir yer tutuyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Gazze’deki soykırıma yönelik dünyaya net mesajlar vermesi bekleniyor.

Türkiye’nin bu konudaki tutumu, hem insani diplomasi açısından hem de İslam dünyasındaki liderlik rolünü pekiştirme çabası bakımından büyük önem taşıyor.

Zirve aynı zamanda, Çin’in Kuşak ve Yol İnisiyatifi gibi küresel projelerinin merkezinde yer alan ülkelerin bir araya geldiği bir platform.

Çin, ŞİÖ aracılığıyla Kazakistan gibi enerji zengini ülkelerle ekonomik bağlarını güçlendirmeye çalışıyor.

Öte yandan, Hindistan ve Pakistan gibi yakın geçmişte çatışma yaşamış ülkelerin aynı platformda yer alması, örgütün iç dinamiklerini karmaşık hale getiriyor.

İran’ın üyeliği ise ŞİÖ’nün Orta Doğu’daki etkisini artırıyor.

Bu bağlamda, ŞİÖ zirveleri, ikili görüşmeler için eşsiz bir fırsat sunuyor.

Erdoğan’ın Çin, Rusya ve Pakistan liderleriyle gerçekleştirdiği görüşmeler, Türkiye’nin bölgesel meselelerdeki arabuluculuk ve liderlik kapasitesini ortaya koyuyor.

Çin: Yeni Güç Merkezi mi?

Çin, son yıllarda ekonomik, teknolojik ve diplomatik alanda sergilediği yükselişle küresel bir güç merkezi haline geldi.

ŞİÖ, Çin’in bu yükselişini bölgesel bir platformda konsolide etme aracı olarak görülüyor.

Kuşak ve Yol İnisiyatifi, ŞİÖ ülkeleri üzerinden geçen ticaret yollarıyla Çin’in ekonomik etkisini artırıyor. Ayrıca, enerji ithalatı için Kazakistan gibi ülkelerle kurduğu stratejik ortaklıklar, Çin’in küresel enerji güvenliğini sağlama çabasının bir parçası.

ŞİÖ’nün geniş coğrafyası ve ekonomik potansiyeli, Çin’in liderliğinde bir “Avrasya bloku” oluşturma ihtimalini güçlendiriyor, Ancak Çin’in yeni bir küresel güç merkezi olup olamayacağı, birkaç faktöre bağlı.

İlk olarak, ŞİÖ’nün içindeki bloklaşmalar (örneğin, Hindistan-Pakistan gerilimi) örgütün etkinliğini sınırlayabilir. İkinci olarak, Çin’in ekonomik büyümesi devam etse de, Batı ile artan rekabet ve iç ekonomik sorunlar, küresel liderlik iddiasını zorlaştırabilir. Yine de ŞİÖ, Çin’in Asya’daki liderliğini pekiştiren bir araç olarak önemini koruyor.

Türkiye’nin Rolü ve Erdoğan’ın Katılımı
Türkiye’nin ŞİÖ’deki diyalog ortağı statüsü, örgütün faaliyetlerine katılımını sınırlasa da, Erdoğan’ın şeref konuğu olarak zirveye davet edilmesi, Türkiye’nin bölgesel önemini ve diplomatik ağırlığını gösteriyor.

Erdoğan’ın zirvedeki konuşmasında, Gazze’deki insani krize dikkat çekmesi ve uluslararası toplumu harekete geçmeye çağırması, Türkiye’nin küresel meselelerdeki proaktif tutumunu yansıtıyor. Ayrıca, Çin, Rusya ve Pakistan gibi kilit aktörlerle yapılan ikili görüşmeler, Türkiye’nin çok yönlü dış politikasını güçlendiriyor.

Türkiye, ŞİÖ üzerinden hem enerji güvenliği hem de bölgesel güvenlik konularında daha aktif bir rol oynama potansiyeline sahip.

Örgütün Kuşak ve Yol İnisiyatifi ile bağlantılı projeleri, Türkiye’nin Orta Koridor gibi kendi girişimleriyle uyum sağlayabilir. Bu, Türkiye’yi Avrasya’daki ekonomik ve siyasi dengelerde daha stratejik bir konuma yerleştirebilir.

Şanghay İşbirliği Örgütü’nün 25. Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi, bölgesel ve küresel dinamiklerin kesiştiği bir platform olarak öne çıkıyor.

Türkiye’nin, Cumhurbaşkanı Erdoğan liderliğinde bu zirveye katılımı, hem ülkenin diplomatik etkisini artırma çabasını hem de Asya’daki yeni güç dengelerine yönelik stratejik bir hamleyi temsil ediyor.

Çin’in liderliğindeki ŞİÖ, küresel güç merkezi olma yolunda önemli bir adım olsa da, iç dinamikler ve küresel rekabet bu süreci şekillendirecek.

Erdoğan’ın Gazze mesajları ve ikili görüşmeleri, Türkiye’nin hem bölgesel hem de küresel meselelerde söz sahibi olma arzusunu bir kez daha ortaya koyuyor.

Bu zirve, yalnızca ŞİÖ’nün değil, aynı zamanda Türkiye’nin küresel arenadaki yerini anlamak için önemli bir dönüm noktasıdır.