Tarım İçin Yaratılmış Brezilya’nın Umutlandıran Hikâyesi

Bir ülke kaynaklarına akıl katarak nasıl yeşerir. Brezilya’nın toprağı akılla, bilimle nasıl ulusal bir motivasyonuna dönüştürmüş uzun uzun anlatıp, etanol diplomasini, ilham veren Brezilya modelini paylaşacağım. Tarımın sanayi ile yaptığı dansın odağındaki çiftçiden fabrikaya mısırın değer zincirini hayalle değil stratejiyle nasıl örüldüğünü paylaşacağım.

Brezilya Tarımına Yakından Baktım, Gözlerim Kamaştı

Brezilya Ulusal Mısır Etanol Birliği (UNEM) ve Brezilya Yatırım Ajansı Apex tarafından  “yeşilden altına” mottosuyla planlanan “Ticaret Geliştirme Projesi” kapsamında Japonya, Çin, Şili gibi ülkelerden katılan 5 tarım gazetecisiyle birlikte bir hafta boyunca Brezilya’nın tarım endüstrisini yakından tanıma fırsatı bulduk.

Toprak Değil Sanki Tarım Okyanusu

Brezilya’da dolaşırken çevrenizde gördüğünüz tarlalar sanki bir tarım okyanusunu andırıyor. Her şey devasa ve endüstriyel, tarımın etkisi tüm sokaklarda, yollarda, gözünüzün gördüğü her yerde. Ve herkes bu düzeni anlamış, bu motivasyona katkı sunmak için çalışıyor.

Brezilya, dünyanın 7. büyük ekonomisi, 2023 yılı GSYİH’sı 2,1 trilyon dolar, Dünyanın en büyük soya, kahve, sığır eti ve kümes hayvanı ihracatçısı. 2024 yılında 164,4 milyar dolarlık tarımsal ihracatıyla yeşili altına çevirip küresel tarım iktidarına, çiftçiye, halka katkı sunuyor. Üstelik ihracatın önemli bölümünü yağmur, bereketli meralar, biyoenerji gibi kendi öz kaynaklarıyla yapıyor. Tarımın GSYİH’ya katkısı yaklaşık yüzde 10, sektör üretim, işleme ve lojistik faaliyetleriyle birlikte toplamda 18 milyondan fazla istihdam yaratıyor, kalkınmayı teşvik ediyor.

Türkiye’nin Toplam İhracatının İki Katı 59 Milyar Dolarlık Soya İhraç Ediyor

11 milyar dolar sığır eti, 9 milyar dolara yakın sadece kahve ihracatı var.  Türkiye 2023 yılında Brezilya’dan 4,9 milyar dolarlık ihracat yaptı. 110 bin ton DDGS için 31 milyon dolar öderken Türk çiftçilerden esirgenen paranın Brezilyalı çiftçilere gittiğini düşünüyor. Yakından bakınca Brezilya’nın bambaşka bir tarım motivasyonları olduğunu gördüm.

ABD-Brezilya Uzaktan Düşman, Yakından Stratejik Ortak

ABD ve Brezilya farklı mevsimlerde birbirlerinin pazarlarını tamamlıyor, teknoloji geliştirmede işbirliği yapıyor, küresel üçüncü ülkelerde ortak vizyon projelerini hayata geçirmede stratejik ortaklıklar kuruyorlar.

Bizde de TAGEM, TÜBİTAK var ama kurumlar arasında böyle bir işbirliği ortamı başka hiçbir ülkede görmedim. Sanki tüm ülke tarım endüstrisi etrafında ortak faydada birleşmiş, tarım kutsalları olmuş.

Altyapı iyileştirme, pazar çeşitlendirme, verimli lojistik, akıllı ürün seçimi, bitki bazlı proteinlere küresel talep rekabetçi fiyat performansı ve ileri tarım teknoloji kullanımı Brezilya’nın başarı hikâyesinin sırrı. Tüm araştırma kurumları EMBPARA liderliğinde tarımın verimliliği artırıyor, çevresel etkisini düşürecek projeler yapıyor.

Brezilya’nın Yolları Toprak

Teknoloji sayesinde daha önce marjinal tarım arazisi olan yerlerde şimdi verimli üretim yapılıyor.

Devasa arazilerde tek bir duble yol görmedim ama geleceği, gücü gördüm.

Tarlalara hala toprak yolla gidiliyor. Kamyonlar yeni model değil. Ama traktörler en iyisi. Limanlar, ulaşım ağları, depolar, işletme tesisleri gibi tarımsal altyapı lojistik maliyetleri, hasat kayıplarını düşürüyor. Tüm bunlar küresel rekabette Brezilya’nın dolayısıyla çiftçinin gücünü sağlamlaştırıyor.

Brezilya yok olana, kırılana, iş görene kadar elinde hangi ekipman varsa onu kullanıyor, kaynak verimliliği sağlıyor, lüksten kaçınıyor. Akıllı tarım yapmanın sürdürülebilir lüksünü yaşıyor.

Bereketli Toprakların Aklı Başında

Petrolde yüzde 100 kendi kendine yeterlik sahibi olan, dünya tatlı su kaynaklarının yüzde 25’ine, yağmur ormanlarının üçte birine, biyolojik çeşitliliğin yüzde 20’sine ve dünyanın en zengin doğal kaynaklarına sahip olmasına karşın yarattığı etanol endüstrisiyle geleceği beslemeyi tercih ediyor. Uzmanlara göre Brezilya’yı etkileyecek doğal afet riski yok denecek kadar az, ülke topraklarının tamamı tarıma uygun verimli araziyken birkaç eyalet harici ısıtma ihtiyacı bile yok.

Etanol İle Yürütülen Tarımsal Diplomasisi

Brezilya’da şimdilerde karın doyurmaktan çok öte. İklim kaynaklı riskler ve azalan kaynaklar paradoksuna karşın insanlığın geleceğini her anlamda beslemeye aday stratejilerle ilerliyor. Mekanizasyon, hassas tarım, devlet sübvansiyonları, kolaylaştırıcı ticaret uygulamaları ile döngüsel bir tarım ekosisteminin yaratılmasına öncülük ediyor. Uzaktan bakıldığında Brezilya tarımının fazla endüstriyel kalma ihtimali yakına gidince her şeyin bilincinde olduklarını, farkındalıklarını gördüm.

100 Milyondan Fazla Araç Etanol Karışımlı Yakıtla Çalışıyor 

Ford, GM, Chrysler gibi markalar E85 yakıtla çalışan araçlar üretiyor, onlar da dönüşümün bir parçası. Çin, 2025’e kadar etanol karışımlı yakıtı zorunlu hâle getirmeyi planlıyor. Brezilya ABD ile beraber biyoekonomi pazarlamasına öncülük yapıyor.

Şartalanlara Değil Bilime İnanmak

Brezilya’nın etanol endüstrisinin Inpasa, Sao Martinho, Neomille  biyorafinerilerini,  Real H yem fabrikasını, Monza sığır çiftliği, Orman biyokütlesi üreten orman tarımına dair alanları ve mısır çiftliklerinden oluşan olağanüstü işletmeleri ziyaret ettik. Real Group kurucusu Brezilya’nın 25 yaşında en geç profesörü olmuş Claudio Martins Real’in dedikleri kulağımdan gitmiyor. “şarlatanlığa değil bilime inanın” diyen Real, dünyada “popülasyon Homeopatisi” kavramını yaratmış.

Brezilya Devasa Bir Ülke Biyoakıta Da Gıdaya Da Bolca Yer Var

Brezilya tarımı ile ilgili aklımdaki en büyük soru, toprakta neden gıda değilde biyoyakıt üretiliyor. Aldığım cevabın arkası oldukça dolu. UNEM İcra Kurulu Başkanı Guilherme Nolasco’ya göre, “Etanol endüstrisi aslında ürettiği toplam faydayla gıda güvencesine çok daha fazla katkı sunuyor.”

Amazonlar Korunuyor

Amazonlar yok ediliyor mu? Aklımdaki en büyük soru. Ülkenin kutsallarından biri Amazonlar, biz sormasak da onlar korumak için yaptıklarını hemen anlatıyorlar. Brezilya, Orman Kanunu çok sert, etanol üretmek için gereken mısırı ve diğer ürünler için Amazonlar değil ruhsatlı tarım alanları, bozulmuş meralar ve soya rotasyonları kullanılıyor. Bizzat tanık olduk.

Türkiye Tarım İhracatında Suyunu Bedavaya Satıyor

Ülkeler doğal kaynaklarını gıda üretmede kullanırken eskisine göre çok daha titiz. Pek çok ülke binlerce ton su kullanarak ürettiği uygun fiyatlı tarımsal ürünleri düşük katma değerle satarken ülkesinin suyunu bedavaya sattığının farkında değil.

Türkiye İhraç Ettiği Tarım Ürünü Yerine Kullandığı Suyu Satsa Daha Çok Para Kazanır

Brezilya bambaşka bir motivasyonla tarımdan devasa bir ekonomi yaratmış. Etanol ile çalışan arabalar, yan ürünlerini hayvan yemine dönüştüren bilim insanları, biyorafinerilerin inşa edilmesi için geliştirilen teknolojiler, ethanol ile çalışan uçaklar her biri devasa bir endüstrinin parçası olarak planlanmış, etanol endüstrisi tüm sektörlerle bağ kurmuş.

Etanol Üretimi Gıda Güvenliği İçin Bir Tehdit Değil

Program kapsamında yapılan tüm sunumlarda, gittiğimiz tüm çiftliklerde herkes ağız birliğiyle etanol üretiminin gıda güvenliği için risk değil aksine yarattığı katma değerle gıda değer zincirine katkı sunduğunu söylüyor.

Küresel Mısır Üretimi 1 Milyar Tonu Geçiyor

Brezilya’da üretilen mısırın yüzde 20’si etanol için kullanılıyor, bu oran zaten ihracat edilmeyen bir bölümü ifade ediyor.

Etanol Bilimi  

Brezilya’da 24 biyorafineri faaliyet gösteriyor, 16 tanesi daha yapım aşamasında. Brezilya mısır endüstrisi on yıldan kısa bir sürede ulusal biyoyakıt üretiminde ve hayvansal protein sektöründe devrim yaratmış durumda. Üniversite, kamu, özel sektör, el ele vermiş inovasyon yapıp daha iyisi için çabalıyor. Brezilya dünyanın üçüncü büyük mısır üreticisi, son on yılda üretim alanları değişmeden verimle üretim yüzde 40 artırılmış, yıllık 128 milyon ton üretim yapılıyor.

İkinci Hasat Tahıllarıyla Etanol Üretimi

Mısır, sorgum, darı ve diğer ikinci hasat ürünlerinin etanol üretiminde kullanımı tarımda sürdürülebilirliği artıran stratejinin bir parçası.  Bu sayede daha verimli arazi kullanımı sağlanırken, arazi genişletme ihtiyacı azalıyor, çiftçilere ek gelir sağlanıyor. Sezon dışı dönemlerde tahıl yetiştirerek arazi maksimizasyonu yapılıyor.

Brezilya’da Benzine Katılan Etanol Oranı Yüzde 27’den Yüzde 30’a Çıkarıldı

Brezilya Ulusal Enerji Politikaları Konseyi, benzin ve biyodizel karışımında etanol oranını yüzde 27’den yüzde 30’a çıkardı. Daha fazla etanol daha fazla mısır talebi çiftçiler için daha çok gelir ve istihdam anlamına geliyor.

DDGS Yan Ürün Değil Geleceği Besliyor

DDGS, etanol üretiminin endüstriyel bir yan ürünü olmanın ötesine geçmiş; hayvancılıkta yüksek proteinli yem olarak kullanılarak başka bir sektöre can veriyor. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Başkanı Ülkü Karakuş’a göre, “ besin maddelerindeki varyasyonlar dikkate alınarak, gerek ruminant gerekse ruminant olmayan hayvanların yemlerinde belirtilen maksimum kullanım düzeylerinin üzerine çıkılmadığı ve fiyatının elverdiği ölçüde kullanılabilir. Damıtma yan ürünlerinin çok standart birer ürün olmadıkları da dikkate alınmalıdır.”

DDGS Pazarı Mevsimlerden Etkileniyor

ABD ve Brezilya’da sığırlar meradayken iç pazarda talep düşüyor, küresel ticarette DDGS fiyatları düşüyor. DDGS’nin dökme gemilerde taşınmasının maliyeti daha uygun.

Karbon Ayak İzi Düşük Hayvan Yemi DDGS

Brezilya’da 2017’de 36 aylıktan büyük sığırların oranı yüzde 37’den 2022’de yüzde 28’e düşerken 24 aylıktan küçüklerin oranı yüzde 15’ten yüzde 26’ya çıktı. Sığırlarda 36 ayda ulaşılan canlı ağırlığa 24 ayda ulaşılabilmesi. Daha az kaynak, daha az yem, daha az toprak kullanımı gibi avantajlarla sığır eti üretimine katkı sunuyor, gıda güvencesini destekliyor.  

Mısır Sadece Karnımızı Değil Motorları da Doyuruyor

Yerli otomobil projesi ANFAVEA sayesinde Brezilya bugüne kadar 80 milyon otomobil, 3 milyon tarım aracı üretmiş. Otomotivdeki motivasyonları bizim TOGG’dan bambaşka. Brezilya otomotiv endüstrisi esnek yakıt teknolojisini yaratarak dünyada yeni bir araç segmenti sunmuş. Etanolün, tarımın itici gücü.

Tüm endüstrileri birbirine bağlayarak ticari kırılganlığı en aza indirmiş. Her şey bir şeyin girdisi ve çıktısı, boş yok, verimsizlik çok düşük.

Brezilya Devlet Petrol şirketi Petrobras’dan Etanol Yatırımı

Petrobras, geçtiğimiz ay 2029 yılına kadar etanol üretimine 2.2 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu.

Brezilya’nın Küçük Çiftçileri De Akıllarını Kullanıyor

Amazon havzası görece daha az verimli olmasına karşın son yıllarda küçük çiftçiler orman ürünleri, kakao ve tropikal meyve üreterek gelirlerini artırmışlar. Geniş otlaklar, yağmurlar, verimli kırmızı topraklar Brezilya tarımının dünya piyasalarında rekabetini güçlendiriyor, ama tek başına iş görür yanılgısına düşmemek lazım. Zira parayla saadet veya tarımda iyileşme olmayacağını bizzat deneyimleyerek gördük ülkemizde. Tarım arazilerinin yüzde 50’sinde sıfır toprak işlemeli modelle karbon tutmaya katkı sunuyor. Uzun vadede karbon kredileri için devasa bir fırsatlar bekliyor.

Türkiye’nin Tarım Motivasyonu Ne

Ezcümle, Brezilya, mısırdan yalnızca yakıt değil; strateji, vizyon ve denge üretiyor. Tarımı sadece verim değil; verimli döngüler üzerinden düşünmenin önemini hatırlatıyor. Elbette etanol üretmek Türkiye için kurtuluş değil. Ona uygun ne kaynağımız ne de gücümüz var. Brezilya’dan alınacak en büyük ilham, “tarım, doğru kurgulandığında sadece beslemez, aynı zamanda besleyen sistemler kurar.”